Palędzie to wieś w gminie Dopiewo mogąca poszczycić się szlacheckim rodowodem sięgającym XV i XVI wieku, kiedy była w posiadaniu Dąbrowskich herbu Drogosław. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1387 roku i dotyczy przegranego procesu Jakuba Kruka z Palędzia i jego brata Andrzeja Palędzkiego (Dąbrowskiego) z Maciejem Jadem. Dziedzicami Palędzia na przestrzeni wieków byli przedstawiciele kilku znamienitych rodów, m.in. Dąbrowskich, Rejów z Nagłowic, Raczyńskich czy Krzyżanowskich.
Źródła historyczne to jedno, ale mało kto zdaje sobie sprawę, że niewielkie Palędzie powstało aż 1200 lat p.n.e. i było grodem obronnym. Nazwa wsi nawiązuje do zadrzewionych miejsc otoczonych bagnami. Taka lokalizacja niewątpliwie sprzyjała funkcjom defensywnym. Jakiś czas temu w okolicy znaleziono cmentarzysko kultury łużyckiej o powierzchni 236 m² zawierające 41 grobów całopalnych.
Odległa historia Palędzia skrywa jeszcze jedną i to wręcz sensacyjną niespodziankę. Otóż za panowania Władysława Łokietka, około 1331 roku, przypuszczalnie odbyła się tutaj bitwa z Krzyżakami. Została ona odnotowana przez kronikarza Wiganda z Marburga: „kmiecie poznańscy dokonali rzezi na Krzyżakach”. Na uwagę zasługuje zwrot „kmiecie”, gdyż przeciw regularnym wojskom krzyżackim stanęli głównie chłopi z okolicznych wsi. Pozwoliło to uchronić Poznań, ponieważ wojska Królestwa Polskiego były wówczas zajęte walkami w okolicach Kalisza, Konina lub w bitwie pod Płowcami 27.09.1331.
Polskim dowódcą w bitwie pod Palędziem był hrabia Bniński. O tej potyczce mało kto jednak wie i nie można o niej przeczytać w podręcznikach do historii. Sam fakt batalii nie jest pewny, a historycy nie są zgodni również co do tego, czy chodzi o to Palędzie czy też o Palędzie Kościelne w gminie Mogilno. Pewne jest natomiast to, że w latach 1327–1332 trwała wojna pomiędzy Królestwem Polskim a państwem zakonu krzyżackiego, w trakcie której Krzyżacy dotarli do Wielkopolski zdobywając takie miejscowości jak Bnin, Żnin, Środa Wielkopolska czy Pobiedziska. Wojska wielkopolskie właśnie pod Palędziem zdołały odeprzeć ten atak, choć trudno tę informację poprzeć konkretnymi źródłami.
Jeszcze jakiś czas temu mieszkańcy organizowali festyn nawiązujący do wydarzeń sprzed blisko 700 lat. Jego punktem kulminacyjnym był turniej łuczniczy. Niestety, festyn od pewnego czasu nie jest już organizowany. Dla uczczenia tego wydarzenia w Palędziu od 2011 roku organizowany był przez kilka lat festyn rycerski.
Z najnowszych kart historii Palędzia odnotować należy katastrofę samolotu MiG-21 PFM, jaka miała tu miejsce 20 listopada 1992 roku. Tego dnia szkolny myśliwiec, pilotowany przez 27-letniego porucznika Romana Jacka, wystartował z lotniska w Krzesinach do lotu szkoleniowego w trudnych warunkach nocnych. W czasie lotu oświetlenie sztucznego horyzontu przestało działać. Pilot otrzymał polecenie wzbicia się ponad chmury, gdzie stracił orientację przestrzenną, w skutek czego obrał zły kierunek. Okazało się to tragiczne w skutkach – samolot wbił się w ziemię z wielkim impetem, a pilot zginął na miejscu. Siła uderzenia spowodowała całkowite zniszczenie samolotu, a z krateru wydobyto tylko fragment czaszki pilota zachowany w hełmie. Około 200 metrów od miejsca katastrofy, przy drodze do Dopiewca, znajduje się głaz upamiętniający tę tragedię.
Palędzie to nie tylko ciekawostki historyczne. Warto zwrócić również uwagę na kilka interesujących miejsc, np. na dworzec kolejowy z przełomu XIX i XX wieku (obecnie węzeł przesiadkowy), znajdujący się już poza granicami administracyjnymi wioski, na terenie Dąbrówki. Nieopodal, przy szosie do Dopiewa, stoi okazały dwór z 1885 roku wzorowany na renesansowych willach włoskich. Główna część neorenesansowej willi jest piętrowa z połączonymi parterowymi przybudówkami oraz trójkondygnacyjną wieżą na planie kwadratu.
W Palędziu znajduje się także jednostka OSP, ładnie odnowiony staw z fontanną, gniazdo bocianie, symboliczny krzyż upamiętniający poległych w powstaniu z 1848 roku i zmarłych na cholerę, oraz zabytkowa kapliczka z 1890 roku ufundowana przez małżeństwo Jakuba i Franciszkę Wiciaków. Gratkę dla miłośników ruchu na świeżym powietrzu stanowi kompleks sportowy „Sportowe Palędzie”.
Niemniej jednak Palędzie znane jest najbardziej nie z powodu średniowiecznej bitwy czy XIX-wiecznej willi, lecz za sprawą niezwykłego obywatela – ś.p. Ojca Mariana Żelazka, o którym można więcej przeczytać w osobnym artykule „Śladami niezwykłego misjonarza z Palędzia”.
Sposoby dotarcia do Palędzia:
- pociągiem z pobliskiej stacji Otusz do stacji Palędzie (dwa przystanki)
- lokalną drogą przez Podłoziny, Dopiewo, Dopiewiec, około 10 km
- rowerem: pierwsza opcja pokrywa się z drogą samochodową; alternatywnie w Podłozinach można zjechać na czerwony szlak rowerowy po gminie Dopiewo, który wiedzie przez Lisówki, Trzcielin, Konarzewo, Gołuski do Palędzia, ten wariant to ok. 15 km w jedną stronę
tekst i fot. Bartosz Świątek
