Jedynie kilka kilometrów dzieli Dwór w Skrzynkach od wyjątkowej perły przyrody, dostępnej dla wszystkich zainteresowanych o każdej porze roku. Mowa o Trzcielińskim Bagnie – jednym z 18 obszarów ochrony ścisłej w Wielkopolskim Parku Narodowym (WPN), a więc terenie pełniącym podobną funkcję co rezerwat ścisły poza obszarem parku narodowego. Rezerwat ten leży w zachodniej enklawie WPN, na skraju gminy Dopiewo, w dolinie rzeki Samicy Stęszewskiej. Bagno stanowi pozostałość dawnego jeziora Trzcielińskiego zasilanego wodami Samicy płynącymi od strony jeziora Tomickiego. Jezioro Trzcielińskie miało powierzchnię około 20 ha, jednakże w wyniku postępującej suszy hydrologicznej oraz rozwoju roślinności wodnej zamieniło się w dwa oczka wodne o obecnej powierzchni ok. 2,4 ha i 0,9 ha. Otwarte lustro wody pozostało jedynie w centrum bagna, a jego powierzchnia corocznie się zmniejsza. Łącznie cały obszar rezerwatu obejmujący również fragment cennego bagiennego lasu olsowego wynosi około 38 ha.
Miejsce to podlega ochronie już od 1959 roku, bowiem utworzono tu wtedy ornitologiczny rezerwat przyrody dla ochrony środowiska lęgowego wielu gatunków ptactwa wodnego i błotnego, jednak w 1996 roku, na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów, poszerzono granice WPN o zachodnią enklawę i od tej pory Trzcielińskie Bagno jest obszarem ochrony ścisłej. Główny cel ochrony pozostał niezmieniony.
Co zatem decyduje o przyrodniczej wartości tego miejsca? Z florystycznego punktu widzenia cenna jest roślinność wodna zajmująca środkową część bagna, a są to zespoły rogatka sztywnego, żabiścieku i osoki aloesowatej, grążela żółtego i grzybieni białych oraz jezierzy morskiej i zamętnicy błotnej. Lustro wody otoczone jest szuwarami trzciny pospolitej, rzadkiej pałki wąskolistnej i turzycowiskami. Obrzeża bagna zajmuje natomiast pas olsów i zarośli wierzbowych.
Co ciekawe, przy granicy rezerwatu rośnie łanowo pełnik europejski. Trzeba wiedzieć, że tę piękną roślinę najprędzej można spotkać na Ziemi Kłodzkiej, której jest symbolem, ale w Wielkopolsce nie jest to już takie oczywiste. Pojedynczo rośnie tu także goździk pyszny i różne gatunki storczyków, np. kruszczyk błotny.
Chociaż wartość okolicznej flory jest niepodważalna, to jednak głównym magnesem przyciągającym w to miejsce jest bogactwo ptaków, jakie można tutaj zaobserwować. Śmiało można rzec, że to raj dla ornitologów i amatorów birdwatchingu. W sąsiedztwie bagna regularnie odbywają lęgi: żuraw, błotniak stawowy, bekas kszyk, wodnik, brzęczka, rokitniczka, strumieniówka, bąk, bączek, liczne gatunki kaczek. Teren jest ostoją czapli białej i siwej, cyranki, cyraneczki, krakwy, płaskonosa.
Na łowy przybywają tu ptaki drapieżne: kania ruda, bielik i puszczyk zwyczajny. Z innych obserwowanych na tym terenie ptaków stwierdzono takie jak: kania czarna, myszołów, jastrząb, krogulec, kormoran, samotnik, tęczak, brodziec piskliwy, sieweczka rzeczna, łabędzie (czarnodzioby, krzykliwy, niemy), gęsi (białoczelna, tundrowa, zbożowa), krzyżówka, różeniec, głowienka, wilga, perkozy, podróżniczek, zimorodek, potrzos, brzęczka, pliszka siwa, trzciniak, trzcinniczek i remiz. Występuje tu większość gatunków ptaków wróblowych notowanych w WPN. Od kilku lat obserwowana jest nawet wąsatka, gatunek bardzo nielicznie występujący w tej części Polski. W okresie wiosennych i jesiennych przelotów Trzcielińskie Bagno jest miejscem odpoczynku ptaków, w tym w szczególności kaczek, gęsi, żurawi. Na osobną uwagę zasługuje duża kolonia mew śmieszek.
Trudno dostępne Trzcielińskie Bagno stało się doskonałym środowiskiem do życia nie tylko dla ptaków, ale również dla innych gatunków zwierząt. Z ryb występują tu głównie gatunki charakterystyczne dla tego typu wód jak: wzdręga, karaś, lin, płoć, szczupak i okoń, ale jest to też siedlisko dla chronionego piskorza.
Jeszcze kilkanaście lat temu teren tego torfowiskowo-faunistycznego rezerwatu był praktycznie niedostępny. Jednakże dla ułatwienia obserwacji przyrody WPN wybudował wieżę obserwacyjną, zlokalizowaną pomiędzy miejscowościami Mirosławki i Wielkawieś. Stanowi ona dużą atrakcję dla miłośników przyrody, choć trzeba pamiętać o wielu zasadach zachowania, w końcu jest to strefa ochrony ścisłej. Nie wolno np. zbaczać z wyznaczonej ścieżki, hałasować czy rozniecać ognia. Należy też mieć świadomość, że próba dostania się w bezpośrednią okolicę bagna od jakiejkolwiek innej strony, poza udostępnioną ścieżką, grozi utonięciem! Mogą też wystąpić czasowe ograniczenia wejścia na samą wieżę, jak np. w czasie wyprowadzania lęgu muchołówki szarej (zazwyczaj około 2-3 tygodnie na przełomie czerwca/lipca). Na wieży obowiązuje strefa ciszy, ale dzięki temu można posłuchać jak brzmi Wielkopolski Park Narodowy. Na górnej kondygnacji są dostępne ławki i liczne tablice ukazujące przedstawicieli awifauny zasiedlających bagno i jego bezpośrednio sąsiedztwo. Z platformy ledwie co widać lustro wody, ale za to widać i słychać ptaki.
Kto wie, może w tym cudownie dzikim, zarośniętym niby-jeziorze otoczonym gąszczem oczeretów, trzcin i zarośli wierzbowych ktoś z Was dostrzeże króla polskich przestworzy, czyli bielika, albo innego ciekawego ptaka? W sezonie, oprócz lornetki, warto zaopatrzyć się w repelenty odstraszające komary i kleszcze oraz ubrać długi rękaw. W okolicy rezerwatu jest kilka ścieżek leśnych prowadzących przez zróżnicowany las, piękny o każdej porze roku.
Sposoby dotarcia do rezerwatu „Trzcielińskie Bagno”:
- rowerek, z kijkami: z Dworu kierujemy się w prawo do końca wsi, następnie szeroką szutrową drogą leśną docieramy do Tomic, gdzie wkraczamy na niebieski szlak pieszy prowadzący z Otusza PKP do Iłówca oraz na znakowany pomarańczowo Pierścień Rowerowy dookoła Poznania; oba szlaki przez Mirosławki i piękne pola doprowadzą w okolice rezerwatu, trzeba tylko w momencie, kiedy szlak skręca w prawo w kierunku ściany lasu, udać się prosto (jest tablica z drogowskazem); łącznie około 7 km; można wrócić inną drogą – przed Mirosławkami należy skręcić w prawo, przekroczyć Samicę Stęszewską i skrajem lasu dotrzeć do Lisówek, skąd w lewo polną drogą do źródełka Żarnowiec, następnie w lewo do skrzyżowania przy ruinach młyna w Tomicach i w prawo do Skrzynek (powrót tym wariantem jest o kilkaset metrów dłuższy)
- autem – należy dojechać do drogi nr 306 Stęszew-Buk i skręcić w lewo na Stęszew, w miejscowości Rybojedzko skręcić ponownie w lewo do Mirosławek, przejechać całą wioskę i dalej polną drogą cały czas prosto do parkingu znajdującego się około 300 metrów od wieży; ok. 8,5-9 km
Przydatne linki:
https://wpn.gov.pl/aktualnosci (również profil WPN na facebooku) – można tu sprawdzić aktualne informacje o dostępności wieży obserwacyjnej.
tekst i fot. Bartosz Świątek