OZ BUKOWSKO-MOSIŃSKI
Okolice Dworu w Skrzynkach to serce najdłuższego ozu w Polsce! Odpowiedzi na pytania: czym są ozy, kto (a raczej co) jest sprawcą ich powstania oraz co mają do zaoferowania turystom, znajdują się w poniższym artykule.
Geneza
Choć Wielkopolska wielu ludziom kojarzy się z monotonnym, „płaskim jak stół” krajobrazem rolniczym, to region ten kryje bardzo urozmaiconą rzeźbę terenu. Spora jego część jest w różnym stopniu pofałdowana: średnia wysokość n.p.m. wynosi 60-120 metrów, podczas gdy kulminacje Wzgórz Ostrzeszowskich sięgają nawet 250-280 metrów. To rezultat działania lodowca: na te ziemie po raz pierwszy nasunął się około miliona lat temu. Największy wpływ na obecną rzeźbę terenu miało ostatnie, trzecie zlodowacenie (tzw. zlodowacenie bałtyckie), którego koniec datuje się na 10-12 tysięcy lat temu.
Czym są ozy?
Tam, gdzie występowały lodowce, geomorfolodzy dostrzegają m.in. moreny, kemy, sandry, drumliny, pradoliny. Jedną z tych polodowcowych form ukształtowania terenu, stosunkowo rzadko spotykaną i mało znaną, są ozy. Nie powstały one bezpośrednio jako rezultat działalności lodowca, są to formy wytworzone w wyniku aktywności wód pochodzących z topniejącego lądolodu w czasie jego postoju bądź ustępowania. Otóż rzeki krążące w tunelach i szczelinach wewnątrz lodowca gromadziły warstwy piasków i żwirów. Formy te występują w strefie czoła lądolodu i są ułożone prostopadle do wałów moreny czołowej.
Ozy wyglądają trochę jak kolejowe nasypy, a z lotu ptaka przypominają wijącego się węża. Zdarza się pomylić je z kemami, które są jednak całkiem inne: to kopulaste, garbowate pagórki. Zbocza ozów są natomiast zwykle strome.
Materiał, z którego zbudowane są ozy, jest ułożony warstwowo i posortowany pod względem wielkości: warstwy kamieni były odkładane przy wysokich stanach wody, gdy miała ona „siłę” przesunąć tak ciężki materiał, a warstwy piasku powstawały wówczas, gdy było mniej wody i transportowała ona tylko najlżejsze drobiny skalne. Jest to cecha różniąca ozy od form powstałych w miejscu wytopienia się lodowca, które wykazują brak warstwowania.
W Polsce ozy występują w północnej i środkowej części kraju, w kilku skupiskach. Najdłuższym polskim ozem jest Oz Bukowsko-Mosiński przebiegający w odległości kilkunastu-kilkudziesięciu kilometrów na zachód od Poznania. Ma 37 kilometrów długości, a wraz z Ozem Śremskim ciągnie się ponad 72 kilometry, co czyni go jednym z najdłuższych na całym Niżu Europejskim. Duża jego część przebiega przez Wielkopolski Park Narodowy i zaznacza się kilkoma odosobnionymi wałami. Krzyżuje się z rynnami polodowcowymi, którymi płyną lokalne rzeki (na przykład Samica Stęszewska) i w których leżą jeziora, na przykład Jezioro Niepruszewskie, Witobelskie, Budzyńskie.
Oz leży w środkowej części Pojezierza Poznańskiego i ciągnie się z północnego-zachodu na południowy-wschód.
Początek Ozu Bukowsko-Mosińskiego znajduje się na zachodnim skraju wsi Młynkowo. Od północy ograniczony jest on wyraźnym pasem moren o wysokości od 110 do 129 m n.p.m. Cały Oz składa się z 25 niewysokich, ale za to długich, pagórków. Kończy się na brzegu Jeziora Budzyńskiego pod Mosiną.
Kulminacją całego Ozu jest wzniesienie o wysokości 113 m n.p.m. leżące pomiędzy Mirosławkami a Krąplewem, na niektórych mapach widniejące pod nazwą Barania Góra. Tutaj występuje też największa wysokość względna Ozu, wynosząca aż 41 metrów.
Atrakcyjność Ozu
Te nadal dość słabo poznane tereny położone w zachodniej i południowej części powiatu poznańskiego oraz w południowo-wschodniej części powiatu szamotulskiego wyróżniają się urozmaiconą rzeźbą na tle sąsiednich obszarów i podważają nieco tezę, iż ziemie na zachód od Poznania są monotonne i mało atrakcyjne turystycznie.
Niepozorne z nazwy ozy mogą stanowić zachętę do weekendowych wypadów dla osób ceniących bliski kontakt z przyrodą i… spokój na szlaku. Początkowo rozległe pola (zaczynając od zachodniej strony) poprzecinane gdzieniegdzie zadrzewieniami śródpolnymi i zagajnikami, w miarę zbliżania się do Stęszewa i Mosiny przechodzą w zalesione pagórki. Mozaika pól i lasów, typowa dla Wielkopolski, tutaj wzbogacona jest o „podgórski” klimacik. Z łagodnych wzniesień ozowych roztaczają się dalekie panoramy.
W okolice Ozu warto wybrać się o każdej porze roku. Można tu odbywać wiele niemęczących wycieczek całymi rodzinami. Szczególnie polecam zapuścić się w tutejsze okolice w maju, kiedy pola obsypane są kwitnącym rzepakiem, oraz w pełni lata, gdy można podziwiać złote łany zbóż.
W bezpośredniej bliskości Ozu znajdują się ciekawe zabytkowe miasteczka o zachowanych układach urbanistycznych, tj. Buk, Stęszew, Mosina.
Inne atrakcje leżące na terenie bądź w bliskiej okolicy Ozu Bukowsko-Mosińskiego to:
- Wielkopolski Park Narodowy;
- rezerwaty przyrody: „Trzcielińskie Bagno”, „Duszniczki”, „Bytyńskie brzęki”, „Brzęki przy starej gajówce”;
- pomniki przyrody, np. Głaz Leśników, „Źródełko Żarnowiec”;
- liczne jeziora, np. Niepruszewskie, Tomickie, Góreckie;
- zabytkowe kościoły (np. w Tomicach, Niepruszewie, Łodzi k/Stęszewa).
Sposoby dotarcia do Ozu Bukowsko-Mosińskiego:
- pociągiem ze stacji Otusz do stacji Buk, skąd możliwość dojścia na Bukowską Górę
- Pierścieniem Rowerowym dookoła Poznania (odcinek z Mosiny do Podłozin, znaki pomarańczowe), lub czerwonym szlakiem rowerowym po gminie Dopiewo; oba szlaki przebiegają w odległości ok. 3 km od Dworu
- niebieski szlak pieszy przez środkową i wschodnią część Ozu, prowadzący z Otusza PKP do Mosiny PKP (28 km), lub fragment zielonego szlaku pieszego Duszniki – Bytyń w części zachodniej (cały szlak ma około 13 km); pozostałe odcinki nieznakowane; szlak niebieski przechodzi obok Dworu
- samochodem: należy dojechać do drogi nr 306 Stęszew-Buk i odbić w lewo na Stęszew (i dalej do Mosiny) albo w prawo na Buk; w Buku można pojechać dalej tą drogą do Dusznik bądź drogą powiatową w kierunku Szamotuł aby dostać się w północną część Ozu.
tekst i fot. Bartosz Świątek
